Περιμένοντας τον Goya

… [Ποια η σχέση του Goya]  με τον Picasso, δεν θα παραλείψουν να [ρωτήσουν] αμέσως κάποιοι. Ας προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε έναν παραλληλισμό ανάμεσα στον οραματιστή των Εκτελέσεων της 2ας Μαΐου και της 3^ης Μαΐου ή των Κανιβαλικών σκηνών  και στον δημιουργό της Guernicaκαι των Σφαγών της Κορέας, υπογραμμίζοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές αυτών των δύο «σκληρών» που είναι τόσο χαρακτηριστικοί, και ο ένας και ο άλλος, για τη ζωτικότητα, την ορμή τους, τις σταθερές της ράτσας τους.

Και οι δύο έχουν την ίδια όψη, το ίδιο μέγεθος και το ίδιο σκοτεινό βλέμμα, που υποχρεώνει τους άλλους να κατεβάσουν τα μάτια. Και οι δύο αντλούν από μια ανεξάντλητη δημιουργική δύναμη, δανείστηκαν από τους πιο διαφορετικούς δασκάλους. Ενώ ο Goya αφομοίωσε διαδοχικά στοιχεία από τον Tiziano, τον Velasquez, τους φιλήδονους Γάλλους και τους Ιταλούς του 18^ου αιώνα, τους Άγγλους πορτρετίστες και περισσότερο ακόμα από τον Rembrandt, o Picasso θα επηρεαστεί από τον Lautrec, τον Ingres, τις βραχογραφίες τους νέγρους κτλ. Μοναχικοί και ανικανοποίητοι, η προτίμηση για το ασυνήθιστο έχει την ίδια προέλευση: Καθένας κρύβει ένας τέρας μέσα του.

Κι εντούτοις, πέρα από τις συγγένειες, τί διαφορές! Ενώ ο Picasso που επιβιώνει σίγουρα, ότι κι αν λένε, είναι αυτός της μπλε και ροζ περιόδου, ο Goya της ωριμότητας είναι αυτός που ξεχωρίζει. Κανένα στοιχείο (στον Goya) από τις βαθιές ασυνέπειες που επιτρέπουν στον Μαλαγηνό (Picasso) να είναι τον ίδιο μήνα τέσσερις και πέντε διαφορετικοί δημιουργοί. Ενώ o Goya δημιουργεί σχεδόν εν αγνοία του από το ασυνήθιστο, ο Picasso, ψύχραιμα, πιστεύοντας ότι τον κατηγορούν γιατί λέει ό,τι έχει ήδη ειπωθεί, γιατί ήρθε πολύ αργά σε έναν κόσμο πολύ γερασμένο, ακολουθεί την καταστροφική του ιδιοφυία και κομματιάζει το σύμπαν. Όσο εγωκεντρικός και να ήταν ο Goya, θαυμάζει και διαφοροποιείται από άλλους ανεξάρτητους δημιουργούς, ενώ ο Picasso επιβάλλει τα ίδια βάσανα στις μορφές του χωρίς έλεος για κανέναν. Ενώ στον Goya χρώμα και σχέδιο είναι ένα, είναι ο ίδιος ζωγράφος. Ο Picasso απέχει πολύ από το να εξισώνει τον σχεδιαστή και τον χαράκτη. Τέλος, το ασυγκράτητο μπαρόκ του τελευταίου μοιάζει κάποτε παρανοϊκό, ο  Goya ακόμα κι όταν παραμορφώνει από μίσος ή για να ικανοποιήσει τη ζήλεια του, διατηρεί την ανθρωπιά και την υγεία των μεγάλων κλασικών. 

(Απόσπασμα από το κείμενο του Claude Roger-Marx, «Περιμένοντας τον Goya», στο: Le Figaro Littéraire, 07-13.09.1970 [μτφρ. στα ελληνικά: Χριστίνα Τσαγκάλια, Ελένη Χρονοπούλου], το οποίο δημοσιεύτηκε στον κατάλογο της έκθεσης: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά – Παναγιώτης Μπίκας (επιμ.), Goya & Beethoven στο Τελλόγλειο, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., 2011, σ. 30).