Με όχημα το Αρχείο Τώνη Π. Σπητέρη ας περιηγηθούμε …

Διανοητής, ιστορικός τέχνης και ο σημαντικότερος ίσως τεχνοκριτικός στην Ελλάδα στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ο Τώνης Π. Σπητέρης είναι ίσως ένα πρόσωπο άγνωστο στο ευρύ κοινό. Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1910 σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Βέλγιο και Αισθητική στη Σορβόνη. Από το 1947 αναπτύσσει πολυσχιδή δράση στον χώρο του πολιτισμού. Αρθρογραφεί για θέματα τέχνης στον ελληνικό και διεθνή ημερήσιο και περιοδικό τύπο. Μοίρασε τη ζωή του ανάμεσα στην Αθήνα (1939-1958 και 1975-1986), τη Βενετία (1958-1963) και το Παρίσι (1963-1975). Η θητεία του ως κομισάριου για το ελληνικό περίπτερο της Ελλάδας στην Biennale της Βενετίας (1958-1967) θεωρήθηκε ιδιαίτερα επιτυχημένη. Το 1960 ο Γιάννης Σπυρόπουλος και το 1966 η Βάσω Κατράκη βραβεύονται εκπροσωπώντας την Ελλάδα στη σημαντική αυτή διοργάνωση. Ο ίδιος παραλαμβάνει Διεθνές Βραβείο Κριτικής της Μπιενάλε της Βενετίας το 1958 και το 1960. Τα χρόνια του Παρισιού έζησε στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής κίνησης της Ευρώπης, γνώρισε μερικές τις πιο σημαντικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες της παγκόσμιας τέχνης. Δεν σταμάτησε ποτέ όμως να εργάζεται για την προβολή της Ελληνικής Τέχνης στο εξωτερικό. Διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις, ανάμεσά τους την πρώτη «Διεθνή Έκθεση Γλυπτικής» (τα περίφημα «Παναθήναια»), στον λόφο του Φιλοπάππου (1965) και τη μεγάλη έκθεση «Οι Θησαυροί της Κύπρου» (1967), που περιόδευσε σε 12 χώρες. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει σημαντικές μελέτες για την ελληνική και κυπριακή τέχνη με έμφαση στον 19ο και 20ο αιώνα.

Το πολύτιμο αρχείο του. Ένας πυρήνας εικαστικής παιδείας 
Από πολύ νεαρή ηλικία ο Τώνης Σπητέρης υπήρξε ακούραστος συλλέκτης πληροφοριακού υλικού για την ελληνική και παγκόσμια τέχνη, τους καλλιτέχνες, την ιστορία, την πολιτική και το πολιτισμό. Συγκέντρωνε το υλικό από τις διοργανώσεις στις οποίες συμμετείχε και τα ταξίδια του σε όλο τον κόσμο. Διατηρούσε τις σημειώσεις και τις αποδελτιώσεις για τις δικές του μελέτες, τα προσχέδια και τα κείμενα των διαλέξεων, των άρθρων και των βιβλίων του. Το υλικό αυτό το ταξινομούσε με ιδιαίτερη φροντίδα συγκροτώντας το σε ένα πολύτιμο αρχείο που ενημέρωνε έως το τέλος της ζωής του. Η γνωριμία του με την Αλίκη Τέλλογλου υπήρξε καταλυτική για την απόφασή του να δωρίσει το αρχείο του στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ το 1984. Πάνω από 84.000 φυσικά τεκμήρια συγκεντρώνονται στο Αρχείο Τώνη Π. Σπητέρη ταξινομημένα σε θεματικές ενότητες από το δημιουργό του. Πρόκειται για ένα πλουσιότατο υλικό από χειρόγραφα, επιστολές, βιογραφικά καλλιτεχνών, έντυπα εκθέσεων, φωτογραφίες έργων, προσωπικές φωτογραφίες, ταξιδιωτικό υλικό καθώς και ένα εντυπωσιακά ενημερωμένο αρχείο του ελληνικού και του διεθνούς τύπου, για θέματα τέχνης, ιστορίας και πολιτικής. Μετά από διαδοχικές φάσεις επεξεργασίας το υλικό αυτό είναι σήμερα πλήρως καταλογραφημένο και ψηφιοποιημένο και σε μεγάλο βαθμό προσβάσιμο στους ερευνητές που έρχονται σε επαφή με τα Αρχεία Ιστορίας και Τέχνης του Ιδρύματος. Τις επόμενες εβδομάδες ακολουθήστε μας στον κόσμο του Τώνη Σπητέρη μέσα από το πολύτιμο αρχείο του. Ποιος ξέρει τι εκπλήξεις μας επιφυλλάσει…