Η ιστορία μιας έκθεσης. Τα Παναθήναια της Παγκόσμιας Γλυπτικής στο Αρχείο Σπητέρη

Τον Φεβρουάριο του 2010 εγκαινιάστηκε στο Τελλόγλειο Ίδρυμα η έκθεση «Τα Παναθήναια της Παγκόσμιας Γλυπτικής: η ιστορία μιας έκθεσης». Οι επισκέπτες του μουσείου είχαν τη δυνατότητα να μεταφερθούν νοερά στη διοργάνωση των Παναθηναίων του 1965 μέσα από αδημοσίευτο ως τότε υλικό το οποίο προέρχεται από το πολύτιμο αρχείο του Τώνη Π. Σπητέρη1.

Τα Παναθήναια της Παγκόσμιας Γλυπτικής ήταν μια έκθεση διεθνούς εμβέλειας, η οποία διοργανώθηκε στον Λόφο του Φιλοπάππου, απέναντι από τον Παρθενώνα, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών (08/09-08/11/1965). Εμπνευστής και οργανωτής της έκθεσης ήταν ο Τώνης Σπητέρης. Η συνεργασία του με τους Denys Chevallier και Giuseppe Marchiori για την επιλογή, συγκέντρωση των έργων και καθορισμό του χαρακτήρα της έκθεσης, με τους Γιώργο Κανδύλη και Αριστομένη Προβελέγγιο για την αρχιτεκτονική του χώρου και το στήσιμο της έκθεσης και με τη Μαρία Ρεζάν για οργανωτικά θέματα ήταν καθοριστική για τη φιλόδοξη προσπάθεια. Η έκθεση διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του ΕΟΤ ενώ η κυρίαρχη ιδέα ήταν η επιστροφή της γλυπτικής στη γενέτειρά της.

Στο πολύτιμο αρχείο του Τώνη Π. Σπητέρη διασώζονται από τον ίδιο όλα τα ντοκουμέντα της έκθεσης, περισσότερα από 700 τεκμήρια στα οποία προβάλλεται τόσο η προετοιμασία αλλά και ο απόηχος της. Χειρόγραφα σημειώματα, οργανογράμματα, επιστολές, τηλεγραφήματα, υπηρεσιακά σημειώματα, αεροπορικά εισιτήρια μαρτυρούν τις πρώτες σκέψεις, τη φιλόδοξη προσπάθεια, τον δυναμισμό της διοργάνωσης αλλά και τους φόβους, τις ανησυχίες και τα προβλήματα που ανέκυπταν, τα οποία συστηματικά και επίμονα ο τεχνοκριτικός προσπαθούσε να φέρει εις πέρας. Διαφαίνεται η προσπάθειά του να χρησιμοποιήσει κάθε πολύτιμη επαφή με μουσεία, γκαλερίστες, συλλέκτες προκειμένου να ζητήσει έργα που για πρώτη φορά θα ταξίδευαν στην Ελλάδα. Οι φωτογραφίες διαμορφώνουν ένα κολλάζ αναμνήσεων με τις συναντήσεις του τεχνοκριτικού με καλλιτέχνες, την άφιξη και υποδοχή των έργων στη χώρα μας, τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, την επιμελή και προσεκτική τοποθέτηση των έργων στον χώρο και τα εγκαίνια της έκθεσης. Τα αποκόμματα των δημοσιεύσεων του ελληνικού και ξένου τύπου, τέλος, τα οποία επιμελώς ο Σπητέρης σταχυολόγησε στους αρχειακούς του φακέλους, αποδεικνύουν την αντίληψη των τεχνοκριτικών της εποχής για την φιλόδοξη διοργάνωση: ανάλογα με τις αισθητικές τους προτιμήσεις τονίζονται τα θετικά και αρνητικά σημεία της έκθεσης, τα προβλήματα και ατυχήματα που υπήρξαν, οι αντιδράσεις για τα πρωτοποριακά έργα που παρουσιάστηκαν, οι επιθέσεις εις βάρος των διοργανωτών, αλλά και η διαφήμιση της έκθεσης στο εξωτερικό, η προβολή της χώρας και ο συνολικότερος απόηχός της τα χρόνια που ακολούθησαν.

Εύη Νικήτα
Αρχεία Ιστορίας και Τέχνης
Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ

1 Πηγή: Τα Παναθήναια της Παγκόσμιας Γλυπτικής 1965, η ιστορία μιας έκθεσης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ., 2010.