Η δωρεά Τσάμη. Έργα του Δημητρίου Γαλάνη στις Συλλογές του Τελλογλείου

Το Τελλόγλειο αξιολογήθηκε από τον συλλέκτη Δημήτριο Τσάμη ως το Ίδρυμα που είχε τη δυνατότητα να διαφυλάξει και να αναδείξει τις πολύτιμες δημιουργίες μέσα από περιοδικές εκθέσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα. Η σπουδαιότητα της Συλλογής του Δημητρίου Τσάμη –ένα πανόραμα της σύγχρονης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας– υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι περιλαμβάνει – μεταξύ άλλων — έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής, εξήντα τεσσάρων καλλιτεχνών, κυρίως Ελλήνων αλλά και ξένων, πρώιμα έργα σημαντικών δημιουργών του 19ου αιώνα και ένα μεγάλο αριθμό χαρακτικών και σχεδίων. O Τσάμης συγκέντρωνε τα έργα, έχοντας δίπλα του καλούς συμβούλους, όπως ο Δημήτρης Γιαννουκάκης, χαράκτης-ζωγράφος, ο Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, χαράκτης, και ο χαράκτης Δημήτρης Γαλάνης, με τον οποίο είχε στενή φιλία στο Παρίσι (Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά).

Μεταξύ άλλων στη Δωρεά του Τσάμη εντάσσονται ελαιογραφίες, υδατογραφίες και σχέδια των μεγαλύτερων Ελλήνων δημιουργών του 19ου και 20ού αιώνα (Αλταμούρα, Βικάτου, Βιτσώρη, Βολανάκη, Γιαλλινά, Γουναρόπουλου, Γύζη, Δούκα, Λάντσα, Μποκατσιάμπη, Οικονόμου, Ξυδιά-Τυπάλδου, Πανταζή, Παρθένη, Προσαλέντη, Ρέγκου, Ροϊλού, Ρωμανίδη, Σαββίδη, Τσαρούχη, Χαλεπά, Χατζή, του αδελφού του Γιάννη Τσάμη κ.α.), χαρακτικά Ελλήνων (Γαλάνη, Γιαννουκάκη, Θεοδωρόπουλου, Κανέλλη, Καχριμάνη, Κογεβίνα, Κορογιαννάκη, Μόσχου, Παπαδημητρίου, Ρέγκου κ.ά.) και ξένων καλλιτεχνών του 20 ού αιώνα (Bonnard, Bloch, Degas, Despiau, Matisse, Maillol, Morisot, Renoir, Van Dongen, κ.ά.), καθώς και γλυπτά των Απάρτη, Σώχου, Τόμπρου και Θωμόπουλου.

Εκτός από τη συγκεκριμένη έκθεση (2002) της Συλλογής Τσάμη, έργα της Δωρεάς του αξιοποιήθηκαν και προβλήθηκαν σε πολλές εκθέσεις του Τελλογλείου, ενώ «ταξίδεψαν» και σε άλλες πόλεις και χώρους.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ (Αθήνα 1879 – 1966)
Ανάμεσα στα έργα του Γαλάνη, προερχόμενα από τη δωρεά Τσάμη, περιλαμβάνονται και πολλές από τις 39 οξυγραφίες του, της έκδοσης «Φυσική Ιστορία» (εκδ. Gonin), βασισμένη στη «Φυσική Ιστορία» (Histoire Naturelle) του Comte De Buffon (1707-1788). Επίσης και η, σχεδόν πλήρης, γαλλική έκδοση της σειράς των «Ειδυλλίων» του Θεόκριτου, με χαρακτικά του Γαλάνη. Τα περισσότερα σχέδια-σαγκίνες προέρχονται από τη δεκαετία του 1940, με κυρίαρχη θεματική τη γυμνογραφία, και συχνή επανάληψη θεματογραφίας που εντοπίζεται στα χαρακτικά του. Συνήθης, επίσης, στο έργο του είναι ο διάλογος με δασκάλους του παρελθόντος. Το «Γυμνό ξαπλωμένο» συνιστά μια σαφή αναφορά στη Μάγια του Γκόγια (1797-1798), ενώ «η Κυρία Recamier απογυμνωμένη» παραπέμπει στο αντίστοιχο έργο του Jacques Louis David (1800).

Ο Δημήτριος Γαλάνης εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι το 1900 και το 1918 άρχισε να ασχολείται συστηματικά με την εικονογράφηση βιβλίων, ενώ σταδιακά η χαρακτική –ξυλογραφία και οξυγραφία– τον απορρόφησε σχεδόν αποκλειστικά. Από το 1930 αφιερώθηκε αποκλειστικά στη χαρακτική. Πειραματίστηκε ευρύτατα και χειριζόταν με δεξιοτεχνία πολλές τεχνικές της χάραξης, και άφησε σημαντικό έργο, ογκώδες και πολύπλευρο, θεματικά και στυλιστικά. Η χαρακτική εκφράζει όλους τους ζωγραφικούς προβληματισμούς και τις τεχνοτροπικές αναζητήσεις του. Κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα έντονη υπήρξε η επιρροή της παρισινής πρωτοπορίας (κυρίως του φωβισμού και κυβισμού). Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 προσχώρησε στο κίνημα επιστροφής σε μια ζωγραφική με νεοκλασικά πρότυπα (rappel à l’ordre), στο οποίο πρωτοστατούσε ο φίλος του Derain.

Ο Γαλάνης δίδαξε χαρακτική για πολλά χρόνια στο δικό του εργαστήρι αλλά και ως καθηγητής στην École des Beaux Arts. Έργα του παρουσίασε σε πολλές ατομικές στο Παρίσι, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες, τη Νέα Υόρκη κ.α. Δίδαξε στην ακαδημία André Lhote (1925-1928), στο εργαστήριό του (1930-37), στη Σχολή Καλών Τεχνών (1945-1952). Το 1945 εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και το 1950 αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Αναδρομική οργανώθηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης –Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο, το 1951. Έργα του Γαλάνη παρουσιάστηκαν σε πολλές εκθέσεις του Τελλογλείου.

Πάκα Αναστασία
Τμήμα Συλλογών Έργων Τέχνης
Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Α.Π.Θ.